Xơ gan là hậu quả thường xuyên của quá trình lâm sàng kéo dài của tất cả các bệnh gan mãn tính. Bệnh nhân xơ gan nhập viện thường có tỷ lệ suy dinh dưỡng cao và hầu hết đều không đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng của họ. Vì vậy việc bổ sung dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan là rất quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị cũng như phục hồi thể trạng ban đầu của người bệnh. Cùng LMS tìm hiểu những nguyên tắc cần nhớ cũng như chế độ dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan như thế nào nhé!
1. Bệnh xơ gan và tầm quan trọng của dinh dưỡng
Bệnh xơ gan khá là phổ biến với mỗi chúng ta. Xơ gan là giai đoạn cuối của quá trình bệnh lý mạn tính ở gan, với nhiều biến chứng trầm trọng có thể đe dọa mạng sống của người bệnh. Thường do các nguyên nhân như là nghiện rượu, viêm gan siêu vi B và C, và bệnh gan nhiễm mỡ.
Nếu bệnh nhân mắc phải bệnh xơ gan thì cần tuân thủ điều trị theo bác sĩ cũng như cần có một lối sống lành mạnh và chế độ dinh dưỡng hợp, nếu không thì sẽ làm tăng nguy cơ dẫn tới bệnh ung thu gan. Xơ gan chia làm 2 loại: xơ gan còn bù và xơ gan mất bù.
Một nghiên cứu của Franca Alberino và cộng sự đã nghiên cứu trên 212 bệnh nhân thì nhận thấy rằng có 34% bệnh nhân bị suy dinh dưỡng nặng, 20% suy dinh dưỡng trung bình và 26% bệnh nhân bị suy dinh dưỡng quá mức¹
Bởi vậy việc chăm sóc dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan cần có một chế độ ăn lành mạnh, đầy đủ các dưỡng chất để có một tình trạng bệnh khỏe mạnh và hỗ trợ tích cực trong điều trị bệnh.
2. Mục tiêu dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan
- Giảm thiểu tình trạng suy dinh dưỡng trong và sau quá trình điều trị bệnh cũng như duy trì cân nặng trong và sau điều trị bệnh.
- Giảm thiểu tình trạng cổ trướng
- Phòng ngừa các bệnh khác về gan như bệnh não gan, hôn mê gan
- Phòng ngừa hiện tượng teo cơ, tích tụ mỡ.
- Hỗ trợ tích cực cho việc điều trị bệnh xơ gan
- Tăng cảm giác ngon miệng và chất lượng cuộc sống.
3. Nguyên tắc dinh dưỡng
3.1. Xơ gan còn bù
- Năng lượng: 30 – 40 kcal/kg cân nặng/ngày
- Protein: tối thiểu 1 – 1,2 g/kg cân nặng/ngày
- Lipid: 12 – 15 % tổng năng lượng
- Chất khoáng và vitamin: cần cung cấp đầy đủ đặc biệt là vitamin nhóm B và vitamin K.
- Nước: cần cung cấp đủ 1,5 – 2 lít/ngày
3.2. Xơ gan mất bù
- Năng lượng: 30 – 40 kcal/kg cân nặng/ngày
- Protein: 0,8 – 1g/kg cân nặng/ ngày
- Lipid: 10 – 12% tổng năng lượng
- Chất khoáng và vitamin: cần cung cấp đủ đặc biệt là vitamin nhóm B và vitamin K
- Nước = lượng nước tiểu 24h + dịch mất bất thường (ỉa chảy, nôn, sốt,..) + 300 – 500ml nước ( tùy theo mùa)
- Không nên ăn nhiều chất xơ vì dễ gây vỡ tĩnh mạch
4. Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan
4.1. Protein (chất đạm)
Việc bổ sung chất đạm cho bệnh nhân là việc rất quan trọng vì chất đạm cần bổ sung một lượng vừa đủ nếu nhiều quá thì sẽ tăng gánh nặng cho gan, tăng sản sinh amoniac và cũng có phần làm tăng nguy cơ hôn mê gan, bệnh não gan.
Nếu ăn đạm với lượng không đủ sẽ dẫn tới hiện tượng giáng hóa cơ, tăng tiêu hủy cơ và tình trạng teo cơ của bệnh nhân.
Một nghiên cứu của Margarine và cộng sự đã cho thấy rằng việc việc bổ sung các axit amin chuỗi nhánh BCAA (leucine, isoleucine và valine) đã với chế độ ăn nhiều chất xơ là rất tốt cho bệnh nhân xơ gan. Nó giúp tăng khối lượng cơ và không làm giảm nồng độ amoniac hoặc glucose cũng nhưng không có sự liên quan tới việc phát triển bệnh não gan².
Ngoài ra axit amin còn có tác dụng giúp ngon miệng hơn. Vì vậy bệnh nhân nên bổ sung nhiều các loại đậu đỗ, các khuyến cáo cũng khuyên nên ăn đạm thực vật hơn đạm động vật vì trong đạm thực vật chứa nhiều arginine làm giảm amoniac máu từ đó làm tăng tổng hợp ure, điều này không tốt đặc biệt là không tốt cho bệnh xơ gan.
4.2. Lipid (chất béo)
Khi bạn bổ sung nhiều chất béo sẽ dẫn tới lượng mỡ tăng gây tích tụ ở gan từ đó làm tăng tình trạng xơ gan. Vì vậy bạn nên tránh các món chiên, xào. Tránh dùng lại dầu, mỡ thừa. Bạn cũng nên dùng dầu thực vật thay mỡ động vật như dầu hướng dương, dầu mè, dầu oliu,…
Xem thêm: giảm mỡ toàn thân
4.3. Ăn ít muối
Ăn nhạt giúp bệnh nhân kiểm soát được lượng nước và tình trạng dịch cổ trướng. Bạn nên ăn không quá 2g/ ngày. Vì vậy bạn không nên cho muối vào thức ăn hằng ngày và tránh các thực phẩm chứa nhiều muối như các món dưa muối, cà muối, xúc xích,…
4.4. Chế độ ăn nhiều rau xanh
Trong rau chứa nhiều chất xơ nó cũng có tác dụng như chất đạm là giảm thiểu nồng độ amoniac máu. Ngoài ra trong rau còn có chứa nhiều acid amin thực vật giúp làm tăng chuyển hóa. Vậy nên bạn cần bổ sung các loại rau xanh tươi, đậu, ngũ cốc nguyên hạt và bánh mì vào thực đơn để có thể hỗ trợ cho quá trình điều trị bệnh.
4.5. Sử dụng các men vi sinh
Việc bổ sung các thực phẩm có chứa probiotic như sữa chua giúp làm giảm amoniac và cũng làm giảm độc tố máu giảm sản xuất các yếu tố tiền viêm cytokine, peroxy lipid, đồng thời cải thiện chức năng gan ngoài ra còn giúp bệnh nhân cân bằng vi khuẩn đường ruột.
4.6. Chia nhỏ bữa ăn
Bệnh nhân nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày nhất là khi bệnh nhân chán ăn và ăn ít. Có thể chia 6 – 8 bữa/ngày và 1 bữa ăn nhẹ, không nên bỏ ăn quá 7 – 8 tiếng vì khả năng chịu đói của bệnh nhân xơ gan rất kém. Bạn cũng nên ăn nhẹ trước khi đi ngủ, việc này giúp bạn giảm hiện tượng teo cơ.
4.7. Ngưng sử dụng rượu, bia
Bạn nên ngừng ngay rượu, bia và những chất có hại cho gan. Vì các chất kích thích này là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới xơ gan vì vậy nếu bạn tiếp tục sử dụng thì tình trạng bệnh của bạn sẽ càng gia tăng.
Ở những bệnh nhân xơ gan việc cung cấp dinh dưỡng không đầy đủ và biếng ăn vẫn còn nghiêm trọng một tháng nhập viện. Vì vậy việc bổ sung dinh dưỡng một cách hợp lý và đầy đủ là rất cần thiết cho bệnh nhân mắc xơ gan.
Nguồn tham khảo:
Theo Đào Duyên
Xem thêm: Giáo án giảm cân
